Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

--- stories:us:aureliusz-dembinski [2025/05/05 21:07] – Chapters and summaries Wojtek
+++ stories:us:aureliusz-dembinski [2025/05/05 22:07] (current) – Wojtek
@@ Line 2: / Line 2: @@
 ====== Aureliusz Dembiński ======
-📁 [[stories:us:start]]
+From 📁 [[stories:us:start]]
 ----
@@ Line 81: / Line 81: @@
 prowadzi wywiad dla [[:stories:us:start]]
-''28 marca 2021''
+''28 marca 2021'' :?:
 </WRAP>
 <WRAP half column>
@@ Line 89: / Line 89: @@
 interviewing for [[:stories:us:start]]
-''28 March 2021''
+''28 March 2021'' :?:
 </WRAP>
 </WRAP>
@@ Line 248: / Line 248: @@
 </WRAP>
 <WRAP clear/>
+{{page>include:midpage-ai-notice&nofooter}}
+<tabbox Places>
+  🇵🇱 Pełna lista miejsc związaną z rozmówcą.
+  🇬🇧 Complete list of places related to the interviewee.
+^Where?^🇵🇱 Opis^🇬🇧 Description^
+|[[:start?do=search&q=Warsaw Old Town|Warsaw Old Town]]|Historyczna Starówka Warszawska (ok. 52°14′59″N 21°00′44″E), gdzie Aureliusz rozpoczął swój powstańczy szlak i z której później ewakuowano go kanałami.|That postcard‑ready Old Town – picturesque façades hiding the small matter of street‑to‑street combat and a frantic sewer crawl.|
+|[[:start?do=search&q=Kilińskiego Street 3|Kilińskiego 3]]|Kamienica przy ul. Kilińskiego 3, 00‑247 Warszawa (52°14′53″N 21°00′39″E); kwatera oddziału, balkon z którego obserwowano wybuch czołgu.|Number 3 Kilińskiego: lovely address, until your balcony gets a tank‑bomb makeover and 600 Molotovy zapalają klatkę schodową.|
+|[[:start?do=search&q=Podwale Street Warsaw|Podwale Street]]|Ulica Podwale, 00‑252 Warszawa (około 52°14′58″N 21°00′34″E); linia barykad obsadzanych 12 h na zmianę.|Podwale – scenic cobbles, royal views, and a free 12‑hour shift dodging German armour. Bring earplugs.|
+|[[:start?do=search&q=Castle Square Warsaw|Castle Square]]|Plac Zamkowy z kolumną Zygmunta (52°14′51″N 21°00′49″E); punkt orientacyjny widoczny z barykad Aureliusza.|Castle Square: Sigismund posing for selfies while shells whistle overhead – Warsaw’s own open‑air theatre of war.|
+|[[:start?do=search&q=Długa Street Warsaw|Długa Street]]|Ulica Długa, Warszawa (ok. 52°14′46″N 21°00′40″E); prowizoryczny punkt pierwszej pomocy, gdzie opatrzono ranę szyi.|Długa – “Long Street” indeed: long enough to sprint for bandages that don’t exist. Complimentary torn‑sheet dressings provided.|
+|[[:start?do=search&q=Śródmieście Warsaw|Śródmieście]]|Śródmieście (centrum Warszawy, 52°13′56″N 21°00′29″E); miejsce wyjścia z kanałów i względnego wytchnienia.|City Centre – where you emerge reeking of sewer only to admire windows that still have actual glass. How very bourgeois.|
+|[[:start?do=search&q=Częstochowa|Częstochowa]]|Miasto Częstochowa, 42‑200 (50°48′35″N 19°07′49″E); pociąg z jeńcami stał tu kilka godzin, a miejscowi dostarczali chleb przez dziurę w wagonie.|Częstochowa: pilgrimage hotspot doubling as wartime drive‑thru – bread through the floorboards, anyone?|
+|[[:start?do=search&q=Łambinowice|Łambinowice (Lamsdorf)]]|Stalag 344 w Łambinowicach, ul. Opolska (50°32′19″N 17°33′28″E); pierwszy obóz jeniecki Aureliusza i ojca.|Lamsdorf – a “heritage” Napoleonic camp repurposed for 40 000 POW deaths. Five‑star it was not.|
+|[[:start?do=search&q=Augsburg Germany|Augsburg]]|Miasto Augsburg, Bawaria (48°21′60″N 10°53′40″E); szpital wojskowy, gdzie 16‑letni Aureliusz leczył zapalenie oskrzeli.|Augsburg: pretty Renaissance town where our lad enjoyed a bronchitis mini‑break under armed escort.|
+|[[:start?do=search&q=Memmingen|Memmingen]]|Obóz Stalag VII B, Memmingen, Bawaria (47°59′01″N 10°11′07″E); miejsce internowania do wyzwolenia 26 IV 1945.|Memmingen – final POW stop with Americans at the gate, improvised Christmas trees, and a tank‑top liberation party.|
+<tabbox People>
+  🇵🇱 Lista osób i grup przywołanych przez rozmówcę.
+  🇬🇧 A list of people mentioned by the interviewee.
+^Who?^🇵🇱 Opis^🇬🇧 Description^
+|Aureliusz Dembiński|Bohater wywiadu; wspomina swoje przeżycia z Powstania Warszawskiego i późniejszej niewoli.|Our leading man, reliving sewer tours, tank fireworks and the finest POW hospitality Germany could muster.|
+|German doctor|Lekarz wojskowy w Augsburgu, który zdiagnozował u Aureliusza zapalenie oskrzeli i wysłał go do szpitala.|Helpful Herr Doktor: diagnosed bronchitis, prescribed immediate vacation in a Wehrmacht ward—five‑star germs included.|
+|German sentry|Uzbrojony strażnik eskortujący Aureliusza do szpitala i później do pociągu; nazwał go „polskim bandytą”.|Rifle‑toting concierge who cheerfully labelled our teen hero a “Polish bandit” while providing door‑to‑door service.|
+|Greek partisans|Współpacjenci Aureliusza w szpitalu w Augsburgu; dzielili się ciastem i czekoladą z paczek Czerwonego Krzyża.|Hellenic roommates who swapped guerrilla tales for chocolate—proof multilingual chit‑chat thrives in hospital gowns.|
+|Ojciec rozmówcy|Dowódca kompanii AK; Aureliusz został do niej przeniesiony i razem trafili do niewoli.|Dad the CO: promoted family time by sharing a POW train and matching stripey uniforms.|
+|Polish-American soldier|Dwudziestoletni żołnierz armii USA w obozie; Aureliusz rozmawiał z nim przed wyzwoleniem.|Yankee with Polish parents—bonded over broken Pol‑Ger‑Eng while waiting for Uncle Sam’s cavalry.|
+|Polish Red Cross women|Wolontariuszki PCK, które podały herbatę i jedzenie po wyjściu powstańców z kanałów.|Angels in armbands serving tea, sympathy and a whiff of civilisation after seven fragrant hours underground.|
+|Polish underground|Koncepcja i struktura konspiracyjna, która dostarczała granaty i butelki zapalające dla oddziału Aureliusza.|Shadow supply chain delivering DIY grenades—Amazon Prime had nothing on these folks.|
+|Police women from the uprising|Około tysiąca powstańczyń osadzonych w Lamsdorfie po drugiej stronie drutu kolczastego; wymiana liścików z męskimi jeńcami.|1 000 insurgent ladies across the wire: barbed‑wire Tinder via stone‑wrapped notes.|
+|Przyjaciółka rodziny|Warszawska znajoma rodziców, która udzieliła Aureliuszowi schronienia i przekazała wiadomość o ojcu.|Family friend doubling as Airbnb host and town crier: “By the way, your dad’s a few blocks over commanding troops.”|
+<tabbox Keywords>
+  🇵🇱 Zbiór kluczowych pojęć z wywiadu.
+  🇬🇧 A collection of key terms from the interview.
+^What?^🇵🇱 Opis^🇬🇧 Description^
+|[[:start?do=search&q=barbed%20wire|barbed wire]]|Drut kolczasty oddzielający kobiece i męskie baraki w Lamsdorfie; przez niego przerzucano liściki owinięte papierem i kamieniami.|Romantic razor ribbon: nothing says “I miss you” like lobbing love notes over a spiky fence in a POW resort.|
+|[[:start?do=search&q=barricades|barricades]]|Umocnienia na ulicy Podwale, które Aureliusz obsadzał na zmiany 12‑godzinne, odpierając niemieckie ataki.|DIY urban landscaping: pile up rubble, add teenagers with rifles, voilà—instant neighbourhood watch.|
+|[[:start?do=search&q=Christmas%20tree|Christmas tree]]|Skrycie przemycona choinka w obozie Memmingen, ozdobiona orzełkiem i barwami Polski dzięki łapówce czekoladą i papierosami.|Festive contraband pine smuggled under a trench‑coat—because nothing screams Yuletide like bribing guards with Hershey bars.|
+|[[:start?do=search&q=first%20aid%20post|first aid post]]|Improwizowany punkt medyczny na Długiej, gdzie Aureliuszowi opatrzono ranę, korzystając z potarganych prześcieradeł.|Field A&E: turn up bleeding, get wrapped in torn bedsheets—NHS it ain’t, but it keeps your head on.|
+|[[:start?do=search&q=freight%20wagons|freight wagons]]|Brydły wagony bydlęce, którymi przewożono jeńców; więźniowie wycięli otwór w podłodze, by kupować chleb od mieszkańców Częstochowy.|Five‑star rail travel: no seats, one floor‑hole drive‑thru—bread service not included in the ticket price.|
+|[[:start?do=search&q=Molotov%20cocktails|Molotov cocktails]]|600 butelek z benzyną składowanych w wejściu kamienicy; ich detonacja odcięła drogę ucieczki po wybuchu czołgu.|Budget flamethrowers in a bottle—great until 600 of them turn your lobby into a hellish tiki bar.|
+|[[:start?do=search&q=pickaxes|pickaxes]]|Narzędzia, którymi jeńcy kopali zamarznięte okopy przed obozem; codzienna praca przed zdobyciem posady w szwalni.|Nothing like swinging a pickaxe at frozen dirt to keep warm—gym membership, wartime edition.|
+|[[:start?do=search&q=Red%20Cross%20parcels|Red Cross parcels]]|Paczki z ciastem i czekoladą dzielone przez greckich partyzantów w szpitalu; też waluta łapówki dla strażników.|Swiss‑branded care boxes: the POW equivalent of Amazon Prime—snacks, smokes and instant bribery material.|
+|[[:start?do=search&q=sewers|sewers]]|Kanały, którymi powstańcy ewakuowali się ze Starego Miasta do Śródmieścia; siedem godzin w ciemności i ściekach.|Warsaw Underground tour—seven hours of blind wading; smells included free of charge.|
+|[[:start?do=search&q=Stalag|Stalag]]|Niemieckie obozy jenieckie Lamsdorf i Memmingen, gdzie Aureliusz spędził miesiące niewoli.|Stalag: the all‑inclusive holiday camp with lice, bronchitis and surprise German hospitality.|
+|[[:start?do=search&q=tank%20explosion|tank explosion]]|Detonacja małego czołgu na Kilińskiego, która zrujnowała balkon i zabiła wielu powstańców; Aureliusz cudem ocalał.|Pop‑up fireworks courtesy of a Borgward B IV—balcony views, shrapnel souvenirs available.|
+<tabbox Timeline>
+  🇵🇱 Chronologiczna lista kluczowych wydarzeń w życiu rozmówcy.
+  🇬🇧 A chronological list of the interviewee’s key life events.
+^When?^🇵🇱 Opis^🇬🇧 Description^
+|[[:start?do=search&q=1%20August%201944|1 August 1944]]|**Powstanie**: Czternastoletni Aureliusz dołącza do walk pierwszego dnia Powstania Warszawskiego.|**Uprising**: Fourteen, armed with a petrol bottle, I clocked in for Warsaw’s loudest summer job.|
+|'Night 1–2 Aug 1944'|**Przerzut**: Nocny marsz pojedynczą kolumną na Stare Miasto, ciągłe krycie przed Niemcami.|**Shift**: Midnight conga line through back‑alleys—Stealth Mode meets teenage adrenaline.|
+|[[:start?do=search&q=13%20August%201944|13 August 1944]]|**Eksplozja**: Na balkonie przy Kilińskiego wybucha zdalnie sterowany czołg, setki ofiar, Aureliusz ranny.|**Explosion**: Tank parks, tank pops, balcony disintegrates—free shrapnel souvenir included.|
+|mid Aug 1944|**Obrona**: Dwudziestogodzinna walka na barykadach Podwala po wybuchu; połowa kompanii ginie.|**Defence**: Twenty‑hour overtime shift holding rubble against Panzers—HR still owes us breaks.|
+|[[:start?do=search&q=1%20September%201944|1 September 1944]]|**Kanały**: Siedmiogodzinna ewakuacja kanałami do Śródmieścia, herbata od PCK na powierzchni.|**Sewers**: Seven‑hour subterranean crawl—emerge fragrant, rewarded with tepid tea and pitying smiles.|
+|early Sept 1944|**Transfer**: Odkrywa zburzoną kwaterę; przeniesienie do kompanii ojca, wspólne barykady.|**Transfer**: Found dad, swapped units—family bonding via bullets and sandbags.|
+|[[:start?do=search&q=2%20October%201944|2 October 1944]]|**Kapitulacja**: Poddanie Warszawy; początek marszu do niewoli razem z ojcem.|**Capitulation**: Warsaw quits, we don stripy chic and board the cattle‑class express to Nowhere.|
+|Approx. [[:start?do=search&q=2020%Oct%201944|20 Oct 1944]]|**Częstochowa**: Postój pociągu; wycinają dziurę w podłodze i kupują chleb od mieszkańców.|**BreadStop**: Invented the floor‑hole drive‑thru—loaf delivery straight to your livestock wagon.|
+|late Oct 1944|**Lamsdorf**: Przyjazd do Stalagu 344, prymitywne warunki, wymiana liścików z powstańczyniami.|**Lamsdorf**: Heritage camp—lice, love‑notes over barbed wire, and starvation as standard.|
+|[[:start?do=search&q=11%20November%201944|11 November 1944]]|**Augsburg**: Oficerowie wywiezieni; Aureliusz (16 l.) trafia do szpitala z zapaleniem oskrzeli.|**Augsburg**: Bronchitis city‑break—German ward, gratis draft.|
+|late Nov 1944|**Memmingen**: Transport do Stalagu VII B; międzynarodowy barak, praca w szwalni.|**Memmingen**: New postcode, same straw—roommates from every flag under the lousy sun.|
+|December 1944|**Boże Narodzenie**: Przemyca choinkę pod płaszczem; łapówka czekoladą, ciche kolędy.|**Christmas**: Smuggled pine, bribed guards with choccy bars—festive contraband chic.|
+|[[:start?do=search&q=26%20April%201945|26 April 1945]]|**Wyzwolenie**: Amerykańskie czołgi rozbrajają Niemców, jeńcy świętują na pancerzach.|**Liberation**: GIs roll in, guards surrender, we surf tanks like overexcited extras on V‑Day.|
+<tabbox Insights>
+  🇵🇱 Lista osobistych spostrzeżeń i refleksji rozmówcy.
+  🇬🇧 A collection of the interviewee’s personal insights and reflections.
+^🇵🇱 Opis^🇬🇧 Description^
+|**Kiepskie jedzenie** Aureliusz krytycznie ocenia posiłki przygotowywane przez sanitariuszki. Zauważa, że składały się głównie z „jakichś zup” i brakowało warzyw czy owoców, więc wartości odżywcze były znikome. Komentuje to ironicznie słowami //I wouldn't call that proper eating, really//, podkreślając, że młodzi powstańcy musieli radzić sobie mimo tak ubogiej diety.|**PoorFood** With trademark dry wit, he recalls the “soups” served by the girls: no veg, no fruit, all flavour of dishwater. As he puts it, “I wouldn't call that proper eating, really,” yet teenage metabolism kept them shambling on.|
+|**Wiara w zwycięstwo** Opowiada, że mimo kiepskiego uzbrojenia młodzi żołnierze byli przekonani, iż „wyprą Niemców”. Ta pewność siebie wynikała z młodzieńczej brawury i poczucia sprawiedliwości, nawet jeśli realia militarne mówiły co innego. Słowa //We thought that we would drive the Germans out// odsłaniają idealizm, który napędzał morale oddziału.|**Belief** He admits they fancied booting out the Wehrmacht with three rifles and a prayer—“We thought that we would drive the Germans out.” Ah, teenage optimism: cheaper than ammunition and twice as expendable.|
+|**Nie‑niemieccy wrogowie** Dembiński zauważa, że część przeciwników to nie byli Niemcy, lecz Rosjanie i Ukraińcy w niemieckich mundurach. Podkreśla, że w nocy słychać było ukraińskie wołania zachęcające do przejścia na ich stronę. Ta uwaga pokazuje złożoność frontu i moralne zamieszanie wojny.|**NotGermans** He points out the awkward truth: many “Germans” were actually Ukrainians and Russians in borrowed kit, hollering invitations across the rubble. Nothing like identity theft at gunpoint to spice up a firefight.|
+|**Niewyobrażalny wybuch** Opisując eksplozję czołgu na Kilińskiego, stwierdza, że //You just can't describe it//. Mimo prób oddania skali zniszczeń i liczby rannych, przyznaje, że słowa nie oddają grozy chwili. Ten komentarz odsłania traumę i bezsilność narracji wobec ekstremalnej przemocy.|**Indescribable** The tank‑bomb went off and, in his own words, “You just can't describe it.” When language taps out, you know the scene belonged in Dante, not a postcard.|
+|**Pandemonium** Po ucieczce z płonącej kamienicy trafia na ulice pełne ciał i krzyków. Określa to jako //pandemonium and hell//, podkreślając totalny chaos i cierpienie cywilów. Jego słowa są oceną skali tragedii, a nie tylko relacją faktów.|**Hellscape** He steps into the street and sums it up neatly as “pandemonium and hell.” London rush hour suddenly feels charming.|
+|**Brak opatrunków** W punkcie medycznym na Długiej zastaje zerowe zapasy; sanitariusze muszą rwać prześcieradła na bandaże. Komentuje z goryczą prowizoryczność leczenia w środku miasta: //they had no bandages. They tore sheets into strips//.|**NoBandages** Casualty ward, Warsaw‑style: no gauze, just ripped bed‑linen. NHS may queue, but at least they hand you something sterile.|
+|**Wszy i wszawica** Po przybyciu do Lamsdorfu wspomina, że baraki po Rosjanach były //full of lice and vermin//. To gorzki komentarz o warunkach, które nawet dla nastoletniego jeńca były szokująco prymitywne.|**LiceFest** Arrive at Lamsdorf, get a complimentary menagerie—“full of lice and vermin.” Five‑star itching guaranteed.|
+|**Grecka gościnność** W szpitalu w Augsburgu Grecy‑partyzanci dzielą się ciastem i czekoladą z paczek Czerwonego Krzyża. Aureliusz z uznaniem opisuje ich hojność, pokazując, że solidarność wykraczała poza narodowe bariery.|**GreekCake** Greek partisans share cake and choccy rations with the Polish kid—proof that sugar diplomacy beats Geneva Conventions for morale.|
+|**Groza Lamsdorfu** Podaje szacunkową liczbę 30–40 tys. Rosjan, którzy zmarli w obozie, dodając //that’s how bad it was//. To jego wstrząsająca ocena skali śmiertelności i nieludzkich warunków.|**CampHorror** Notes 30–40 thousand Russians died there—“that’s how bad it was.” When a teenager calls it grim, you know it’s beyond TripAdvisor repair.|
+</tabbox>