Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

--- stories:us:aureliusz-dembinski [2025/05/05 13:37] – new bio and small reshuffle Wojtek
+++ stories:us:aureliusz-dembinski [2025/05/05 22:07] (current) – Wojtek
@@ Line 2: / Line 2: @@
 ====== Aureliusz Dembiński ======
-📁 [[stories:us:start]]
+From 📁 [[stories:us:start]]
 ----
@@ Line 27: / Line 27: @@
 <WRAP clear/>
+<WRAP group>
+<WRAP 600px center box round nobullet leftalign>
+  Oral History Interview with Aureliusz Dembiński
+  Ula Soltys Collection
+  ----
+  Location: interviewee's home
+  Duration: 45 minutes
+**Full recording**\\
+download link -> TODO\\
+transcript -> [[:transcripts:aureliusz-dembinski-interview-transcript]]
+----
+<WRAP group>
+<WRAP half column leftalign>
+🇵🇱 Rozdziały\\
+<wrap lo>
+Początek walki na Starym Mieście\\
+Wybuch czołgu i dramatyczna ucieczka\\
+Ewakuacja kanałami i utrata macierzystego oddziału\\
+Niewola, obóz Lamsdorf i rozdzielenie z ojcem\\
+Obóz Memmingen, wyzwolenie i bożonarodzeniowa choinka</wrap>
+</WRAP>
+<WRAP half column leftalign>
+🇬🇧 Chapters\\
+<wrap lo>
+Early Fighting in the Old Town\\
+Tank Explosion and Daring Escape\\
+Sewer Evacuation and Losing His Original Unit\\
+Captivity, Lamsdorf Camp and Separation from His Father\\
+Memmingen Camp, Liberation and the Christmas Tree</wrap>
+</WRAP>
+</WRAP>
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+<WRAP group>
+<WRAP half column>
+{{authors:dummy-avatar-female-256px.png?35&nolink }}
+[[authors:start#ola-soltys|Ula Sołtys]]\\
+prowadzi wywiad dla [[:stories:us:start]]
+''28 marca 2021'' :?:
+</WRAP>
+<WRAP half column>
+{{authors:dummy-avatar-female-256px.png?35&nolink }}
+[[authors:start#ola-soltys|Ula Sołtys]]\\
+interviewing for [[:stories:us:start]]
+''28 March 2021'' :?:
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+<WRAP group>
+<WRAP half column leftalign>
+===== Rozdział 01 =====
+</WRAP>
+<WRAP half column rightalign>
+===== Chapter 01 =====
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+----
+<WRAP group>
+<WRAP half column>
+🇵🇱 **01 Początek walki na Starym Mieście** Aureliusz opisuje pierwsze chwile powstania jako 14‑latek z butelką benzyny zamiast karabinu. Oddział przerzuca się nocą na Stare Miasto, obsadza barykady przy Podwalu i śpi na podłodze w kamienicy przy Kilińskiego 3. Mimo głodu i prowizorycznej zupy młodzi powstańcy wierzą w zwycięstwo nad silniej uzbrojonym wrogiem.
+</WRAP>
+<WRAP half column>
+🇬🇧 **01 Early Fighting in the Old Town** Aureliusz recalls entering the uprising at just 14, armed only with a petrol bottle. His unit slips into the Old Town overnight, mans Podwale Street barricades and sleeps on bare floors at 3 Kilińskiego. Living on thin soup, the teenagers still believe they will oust the far‑better‑equipped Germans.
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+<WRAP group>
+<WRAP half column leftalign>
+===== Rozdział 02 =====
+</WRAP>
+<WRAP half column rightalign>
+===== Chapter 02 =====
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+----
+<WRAP group>
+<WRAP half column>
+🇵🇱 **02 Wybuch czołgu i dramatyczna ucieczka** Na balkonie kamienicy Aureliusz obserwuje mały czołg, który nagle eksploduje, siejąc spustoszenie wśród obrońców. Pomaga ciężko rannemu koledze wydostać się przez okno, sam odnosi ranę od odłamka i przebija się przez płonące wejście. Na ulicy spotyka makabryczny widok ciał i biegnie do punktu opatrunkowego na Długiej, po czym wraca na barykady, gdzie walczy kolejne 20 godzin.
+</WRAP>
+<WRAP half column>
+🇬🇧 **02 Tank Explosion and Daring Escape** From a crowded balcony Aureliusz watches a small tank stop below; it suddenly detonates, killing and maiming many. He rescues a badly wounded friend via a smashed window, suffers shrapnel in his neck and dashes through flames into a street strewn with bodies. After treatment on Długa Street he returns to the barricades and fights for another 20 hours.
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+<WRAP group>
+<WRAP half column leftalign>
+===== Rozdział 03 =====
+</WRAP>
+<WRAP half column rightalign>
+===== Chapter 03 =====
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+----
+<WRAP group>
+<WRAP half column>
+🇵🇱 **03 Ewakuacja kanałami i utrata macierzystego oddziału** Gdy Stare Miasto upada, powstańcy uciekają kanałami do Śródmieścia; siedmiogodzinna przeprawa kończy się wśród wolontariuszek PCK. Po krótkim odpoczynku Aureliusz szuka swojego oddziału, odkrywa zburzony budynek i dowiaduje się o śmierci towarzyszy. Odnajduje ojca‑dowódcę i oficjalnie przenosi się do jego kompanii, z którą dotrwa do kapitulacji.
+</WRAP>
+<WRAP half column>
+🇬🇧 **03 Sewer Evacuation and Losing His Original Unit** As the Old Town collapses, fighters crawl seven hours through sewers to the city centre, emerging to Red Cross aid. Aureliusz later finds his own unit’s quarters flattened and learns his comrades are dead. Meeting his father, now a company commander, he officially transfers to that unit and serves there until the city’s surrender.
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+<WRAP group>
+<WRAP half column leftalign>
+===== Rozdział 04 =====
+</WRAP>
+<WRAP half column rightalign>
+===== Chapter 04 =====
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+----
+<WRAP group>
+<WRAP half column>
+🇵🇱 **04 Niewola, obóz Lamsdorf i rozdzielenie z ojcem** Po kapitulacji ojciec i syn trafiają wspólnie do stalagu Lamsdorf. W bydlęcych wagonach więźniowie wycinają otwór w podłodze, aby kupić chleb od mieszkańców Częstochowy. W przepełnionym, zawszonym obozie spotykają tysiąc powstańczyń po drugiej stronie drutu; więźniowie przerzucają liściki z kamykami. Po kilku tygodniach oficerowie, w tym ojciec, zostają wywiezieni do Augsburga, gdzie szesnastoletni Aureliusz trafia do szpitala z zapaleniem oskrzeli.
+</WRAP>
+<WRAP half column>
+🇬🇧 **04 Captivity, Lamsdorf Camp and Separation from His Father** After Warsaw’s surrender father and son are sent to Lamsdorf. In freight cars they saw a hole to buy bread from Czestochowa locals. The lice‑ridden camp houses 3,000 male POWs and 1,000 women insurgents separated by barbed wire; messages fly across wrapped around stones. Weeks later officers, including his father, are moved to Augsburg. Sixteen‑year‑old Aureliusz is hospitalised there with bronchitis.
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+<WRAP group>
+<WRAP half column leftalign>
+===== Rozdział 05 =====
+</WRAP>
+<WRAP half column rightalign>
+===== Chapter 05 =====
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+----
+<WRAP group>
+<WRAP half column>
+🇵🇱 **05 Obóz Memmingen, wyzwolenie i bożonarodzeniowa choinka** Przeniesiony do Memmingen, Aureliusz styka się z Amerykanami, Rosjanami i Francuzami. Ranny w rękę podczas upadku z pryczy trafia do angielskiej izby chorych, gdzie obserwuje zbliżający się front. 26 kwietnia 1945 Amerykanie rozbrajają Niemców; jeńcy entuzjastycznie wspinają się na czołgi. Wspomnienie wigilijnej akcji przemycenia małej choinki do obozu kończy opowieść – drzewko ukryte pod płaszczem ozdobiono kartonowym orłem i polskimi barwami, a Niemców przekupiono czekoladą i papierosami.
+</WRAP>
+<WRAP half column>
+🇬🇧 **05 Memmingen Camp, Liberation and the Christmas Tree** Transferred to Memmingen, Aureliusz lives among American, Russian and French POWs. After slicing his hand in a bunk fall he is treated in the English ward and watches the front draw near. On 26 April 1945 American troops disarm the guards, prompting jubilant prisoners to climb on the tanks. He ends with a Christmas memory: smuggling a small tree under his coat, bribing sentries with chocolate, and decorating it with a paper eagle and Polish colours before hiding it from German patrols.
+</WRAP>
+</WRAP>
+<WRAP clear/>
+{{page>include:midpage-ai-notice&nofooter}}
+<tabbox Places>
+  🇵🇱 Pełna lista miejsc związaną z rozmówcą.
+  🇬🇧 Complete list of places related to the interviewee.
+^Where?^🇵🇱 Opis^🇬🇧 Description^
+|[[:start?do=search&q=Warsaw Old Town|Warsaw Old Town]]|Historyczna Starówka Warszawska (ok. 52°14′59″N 21°00′44″E), gdzie Aureliusz rozpoczął swój powstańczy szlak i z której później ewakuowano go kanałami.|That postcard‑ready Old Town – picturesque façades hiding the small matter of street‑to‑street combat and a frantic sewer crawl.|
+|[[:start?do=search&q=Kilińskiego Street 3|Kilińskiego 3]]|Kamienica przy ul. Kilińskiego 3, 00‑247 Warszawa (52°14′53″N 21°00′39″E); kwatera oddziału, balkon z którego obserwowano wybuch czołgu.|Number 3 Kilińskiego: lovely address, until your balcony gets a tank‑bomb makeover and 600 Molotovy zapalają klatkę schodową.|
+|[[:start?do=search&q=Podwale Street Warsaw|Podwale Street]]|Ulica Podwale, 00‑252 Warszawa (około 52°14′58″N 21°00′34″E); linia barykad obsadzanych 12 h na zmianę.|Podwale – scenic cobbles, royal views, and a free 12‑hour shift dodging German armour. Bring earplugs.|
+|[[:start?do=search&q=Castle Square Warsaw|Castle Square]]|Plac Zamkowy z kolumną Zygmunta (52°14′51″N 21°00′49″E); punkt orientacyjny widoczny z barykad Aureliusza.|Castle Square: Sigismund posing for selfies while shells whistle overhead – Warsaw’s own open‑air theatre of war.|
+|[[:start?do=search&q=Długa Street Warsaw|Długa Street]]|Ulica Długa, Warszawa (ok. 52°14′46″N 21°00′40″E); prowizoryczny punkt pierwszej pomocy, gdzie opatrzono ranę szyi.|Długa – “Long Street” indeed: long enough to sprint for bandages that don’t exist. Complimentary torn‑sheet dressings provided.|
+|[[:start?do=search&q=Śródmieście Warsaw|Śródmieście]]|Śródmieście (centrum Warszawy, 52°13′56″N 21°00′29″E); miejsce wyjścia z kanałów i względnego wytchnienia.|City Centre – where you emerge reeking of sewer only to admire windows that still have actual glass. How very bourgeois.|
+|[[:start?do=search&q=Częstochowa|Częstochowa]]|Miasto Częstochowa, 42‑200 (50°48′35″N 19°07′49″E); pociąg z jeńcami stał tu kilka godzin, a miejscowi dostarczali chleb przez dziurę w wagonie.|Częstochowa: pilgrimage hotspot doubling as wartime drive‑thru – bread through the floorboards, anyone?|
+|[[:start?do=search&q=Łambinowice|Łambinowice (Lamsdorf)]]|Stalag 344 w Łambinowicach, ul. Opolska (50°32′19″N 17°33′28″E); pierwszy obóz jeniecki Aureliusza i ojca.|Lamsdorf – a “heritage” Napoleonic camp repurposed for 40 000 POW deaths. Five‑star it was not.|
+|[[:start?do=search&q=Augsburg Germany|Augsburg]]|Miasto Augsburg, Bawaria (48°21′60″N 10°53′40″E); szpital wojskowy, gdzie 16‑letni Aureliusz leczył zapalenie oskrzeli.|Augsburg: pretty Renaissance town where our lad enjoyed a bronchitis mini‑break under armed escort.|
+|[[:start?do=search&q=Memmingen|Memmingen]]|Obóz Stalag VII B, Memmingen, Bawaria (47°59′01″N 10°11′07″E); miejsce internowania do wyzwolenia 26 IV 1945.|Memmingen – final POW stop with Americans at the gate, improvised Christmas trees, and a tank‑top liberation party.|
+<tabbox People>
+  🇵🇱 Lista osób i grup przywołanych przez rozmówcę.
+  🇬🇧 A list of people mentioned by the interviewee.
+^Who?^🇵🇱 Opis^🇬🇧 Description^
+|Aureliusz Dembiński|Bohater wywiadu; wspomina swoje przeżycia z Powstania Warszawskiego i późniejszej niewoli.|Our leading man, reliving sewer tours, tank fireworks and the finest POW hospitality Germany could muster.|
+|German doctor|Lekarz wojskowy w Augsburgu, który zdiagnozował u Aureliusza zapalenie oskrzeli i wysłał go do szpitala.|Helpful Herr Doktor: diagnosed bronchitis, prescribed immediate vacation in a Wehrmacht ward—five‑star germs included.|
+|German sentry|Uzbrojony strażnik eskortujący Aureliusza do szpitala i później do pociągu; nazwał go „polskim bandytą”.|Rifle‑toting concierge who cheerfully labelled our teen hero a “Polish bandit” while providing door‑to‑door service.|
+|Greek partisans|Współpacjenci Aureliusza w szpitalu w Augsburgu; dzielili się ciastem i czekoladą z paczek Czerwonego Krzyża.|Hellenic roommates who swapped guerrilla tales for chocolate—proof multilingual chit‑chat thrives in hospital gowns.|
+|Ojciec rozmówcy|Dowódca kompanii AK; Aureliusz został do niej przeniesiony i razem trafili do niewoli.|Dad the CO: promoted family time by sharing a POW train and matching stripey uniforms.|
+|Polish-American soldier|Dwudziestoletni żołnierz armii USA w obozie; Aureliusz rozmawiał z nim przed wyzwoleniem.|Yankee with Polish parents—bonded over broken Pol‑Ger‑Eng while waiting for Uncle Sam’s cavalry.|
+|Polish Red Cross women|Wolontariuszki PCK, które podały herbatę i jedzenie po wyjściu powstańców z kanałów.|Angels in armbands serving tea, sympathy and a whiff of civilisation after seven fragrant hours underground.|
+|Polish underground|Koncepcja i struktura konspiracyjna, która dostarczała granaty i butelki zapalające dla oddziału Aureliusza.|Shadow supply chain delivering DIY grenades—Amazon Prime had nothing on these folks.|
+|Police women from the uprising|Około tysiąca powstańczyń osadzonych w Lamsdorfie po drugiej stronie drutu kolczastego; wymiana liścików z męskimi jeńcami.|1 000 insurgent ladies across the wire: barbed‑wire Tinder via stone‑wrapped notes.|
+|Przyjaciółka rodziny|Warszawska znajoma rodziców, która udzieliła Aureliuszowi schronienia i przekazała wiadomość o ojcu.|Family friend doubling as Airbnb host and town crier: “By the way, your dad’s a few blocks over commanding troops.”|
+<tabbox Keywords>
+  🇵🇱 Zbiór kluczowych pojęć z wywiadu.
+  🇬🇧 A collection of key terms from the interview.
+^What?^🇵🇱 Opis^🇬🇧 Description^
+|[[:start?do=search&q=barbed%20wire|barbed wire]]|Drut kolczasty oddzielający kobiece i męskie baraki w Lamsdorfie; przez niego przerzucano liściki owinięte papierem i kamieniami.|Romantic razor ribbon: nothing says “I miss you” like lobbing love notes over a spiky fence in a POW resort.|
+|[[:start?do=search&q=barricades|barricades]]|Umocnienia na ulicy Podwale, które Aureliusz obsadzał na zmiany 12‑godzinne, odpierając niemieckie ataki.|DIY urban landscaping: pile up rubble, add teenagers with rifles, voilà—instant neighbourhood watch.|
+|[[:start?do=search&q=Christmas%20tree|Christmas tree]]|Skrycie przemycona choinka w obozie Memmingen, ozdobiona orzełkiem i barwami Polski dzięki łapówce czekoladą i papierosami.|Festive contraband pine smuggled under a trench‑coat—because nothing screams Yuletide like bribing guards with Hershey bars.|
+|[[:start?do=search&q=first%20aid%20post|first aid post]]|Improwizowany punkt medyczny na Długiej, gdzie Aureliuszowi opatrzono ranę, korzystając z potarganych prześcieradeł.|Field A&E: turn up bleeding, get wrapped in torn bedsheets—NHS it ain’t, but it keeps your head on.|
+|[[:start?do=search&q=freight%20wagons|freight wagons]]|Brydły wagony bydlęce, którymi przewożono jeńców; więźniowie wycięli otwór w podłodze, by kupować chleb od mieszkańców Częstochowy.|Five‑star rail travel: no seats, one floor‑hole drive‑thru—bread service not included in the ticket price.|
+|[[:start?do=search&q=Molotov%20cocktails|Molotov cocktails]]|600 butelek z benzyną składowanych w wejściu kamienicy; ich detonacja odcięła drogę ucieczki po wybuchu czołgu.|Budget flamethrowers in a bottle—great until 600 of them turn your lobby into a hellish tiki bar.|
+|[[:start?do=search&q=pickaxes|pickaxes]]|Narzędzia, którymi jeńcy kopali zamarznięte okopy przed obozem; codzienna praca przed zdobyciem posady w szwalni.|Nothing like swinging a pickaxe at frozen dirt to keep warm—gym membership, wartime edition.|
+|[[:start?do=search&q=Red%20Cross%20parcels|Red Cross parcels]]|Paczki z ciastem i czekoladą dzielone przez greckich partyzantów w szpitalu; też waluta łapówki dla strażników.|Swiss‑branded care boxes: the POW equivalent of Amazon Prime—snacks, smokes and instant bribery material.|
+|[[:start?do=search&q=sewers|sewers]]|Kanały, którymi powstańcy ewakuowali się ze Starego Miasta do Śródmieścia; siedem godzin w ciemności i ściekach.|Warsaw Underground tour—seven hours of blind wading; smells included free of charge.|
+|[[:start?do=search&q=Stalag|Stalag]]|Niemieckie obozy jenieckie Lamsdorf i Memmingen, gdzie Aureliusz spędził miesiące niewoli.|Stalag: the all‑inclusive holiday camp with lice, bronchitis and surprise German hospitality.|
+|[[:start?do=search&q=tank%20explosion|tank explosion]]|Detonacja małego czołgu na Kilińskiego, która zrujnowała balkon i zabiła wielu powstańców; Aureliusz cudem ocalał.|Pop‑up fireworks courtesy of a Borgward B IV—balcony views, shrapnel souvenirs available.|
+<tabbox Timeline>
+  🇵🇱 Chronologiczna lista kluczowych wydarzeń w życiu rozmówcy.
+  🇬🇧 A chronological list of the interviewee’s key life events.
+^When?^🇵🇱 Opis^🇬🇧 Description^
+|[[:start?do=search&q=1%20August%201944|1 August 1944]]|**Powstanie**: Czternastoletni Aureliusz dołącza do walk pierwszego dnia Powstania Warszawskiego.|**Uprising**: Fourteen, armed with a petrol bottle, I clocked in for Warsaw’s loudest summer job.|
+|'Night 1–2 Aug 1944'|**Przerzut**: Nocny marsz pojedynczą kolumną na Stare Miasto, ciągłe krycie przed Niemcami.|**Shift**: Midnight conga line through back‑alleys—Stealth Mode meets teenage adrenaline.|
+|[[:start?do=search&q=13%20August%201944|13 August 1944]]|**Eksplozja**: Na balkonie przy Kilińskiego wybucha zdalnie sterowany czołg, setki ofiar, Aureliusz ranny.|**Explosion**: Tank parks, tank pops, balcony disintegrates—free shrapnel souvenir included.|
+|mid Aug 1944|**Obrona**: Dwudziestogodzinna walka na barykadach Podwala po wybuchu; połowa kompanii ginie.|**Defence**: Twenty‑hour overtime shift holding rubble against Panzers—HR still owes us breaks.|
+|[[:start?do=search&q=1%20September%201944|1 September 1944]]|**Kanały**: Siedmiogodzinna ewakuacja kanałami do Śródmieścia, herbata od PCK na powierzchni.|**Sewers**: Seven‑hour subterranean crawl—emerge fragrant, rewarded with tepid tea and pitying smiles.|
+|early Sept 1944|**Transfer**: Odkrywa zburzoną kwaterę; przeniesienie do kompanii ojca, wspólne barykady.|**Transfer**: Found dad, swapped units—family bonding via bullets and sandbags.|
+|[[:start?do=search&q=2%20October%201944|2 October 1944]]|**Kapitulacja**: Poddanie Warszawy; początek marszu do niewoli razem z ojcem.|**Capitulation**: Warsaw quits, we don stripy chic and board the cattle‑class express to Nowhere.|
+|Approx. [[:start?do=search&q=2020%Oct%201944|20 Oct 1944]]|**Częstochowa**: Postój pociągu; wycinają dziurę w podłodze i kupują chleb od mieszkańców.|**BreadStop**: Invented the floor‑hole drive‑thru—loaf delivery straight to your livestock wagon.|
+|late Oct 1944|**Lamsdorf**: Przyjazd do Stalagu 344, prymitywne warunki, wymiana liścików z powstańczyniami.|**Lamsdorf**: Heritage camp—lice, love‑notes over barbed wire, and starvation as standard.|
+|[[:start?do=search&q=11%20November%201944|11 November 1944]]|**Augsburg**: Oficerowie wywiezieni; Aureliusz (16 l.) trafia do szpitala z zapaleniem oskrzeli.|**Augsburg**: Bronchitis city‑break—German ward, gratis draft.|
+|late Nov 1944|**Memmingen**: Transport do Stalagu VII B; międzynarodowy barak, praca w szwalni.|**Memmingen**: New postcode, same straw—roommates from every flag under the lousy sun.|
+|December 1944|**Boże Narodzenie**: Przemyca choinkę pod płaszczem; łapówka czekoladą, ciche kolędy.|**Christmas**: Smuggled pine, bribed guards with choccy bars—festive contraband chic.|
+|[[:start?do=search&q=26%20April%201945|26 April 1945]]|**Wyzwolenie**: Amerykańskie czołgi rozbrajają Niemców, jeńcy świętują na pancerzach.|**Liberation**: GIs roll in, guards surrender, we surf tanks like overexcited extras on V‑Day.|
+<tabbox Insights>
+  🇵🇱 Lista osobistych spostrzeżeń i refleksji rozmówcy.
+  🇬🇧 A collection of the interviewee’s personal insights and reflections.
+^🇵🇱 Opis^🇬🇧 Description^
+|**Kiepskie jedzenie** Aureliusz krytycznie ocenia posiłki przygotowywane przez sanitariuszki. Zauważa, że składały się głównie z „jakichś zup” i brakowało warzyw czy owoców, więc wartości odżywcze były znikome. Komentuje to ironicznie słowami //I wouldn't call that proper eating, really//, podkreślając, że młodzi powstańcy musieli radzić sobie mimo tak ubogiej diety.|**PoorFood** With trademark dry wit, he recalls the “soups” served by the girls: no veg, no fruit, all flavour of dishwater. As he puts it, “I wouldn't call that proper eating, really,” yet teenage metabolism kept them shambling on.|
+|**Wiara w zwycięstwo** Opowiada, że mimo kiepskiego uzbrojenia młodzi żołnierze byli przekonani, iż „wyprą Niemców”. Ta pewność siebie wynikała z młodzieńczej brawury i poczucia sprawiedliwości, nawet jeśli realia militarne mówiły co innego. Słowa //We thought that we would drive the Germans out// odsłaniają idealizm, który napędzał morale oddziału.|**Belief** He admits they fancied booting out the Wehrmacht with three rifles and a prayer—“We thought that we would drive the Germans out.” Ah, teenage optimism: cheaper than ammunition and twice as expendable.|
+|**Nie‑niemieccy wrogowie** Dembiński zauważa, że część przeciwników to nie byli Niemcy, lecz Rosjanie i Ukraińcy w niemieckich mundurach. Podkreśla, że w nocy słychać było ukraińskie wołania zachęcające do przejścia na ich stronę. Ta uwaga pokazuje złożoność frontu i moralne zamieszanie wojny.|**NotGermans** He points out the awkward truth: many “Germans” were actually Ukrainians and Russians in borrowed kit, hollering invitations across the rubble. Nothing like identity theft at gunpoint to spice up a firefight.|
+|**Niewyobrażalny wybuch** Opisując eksplozję czołgu na Kilińskiego, stwierdza, że //You just can't describe it//. Mimo prób oddania skali zniszczeń i liczby rannych, przyznaje, że słowa nie oddają grozy chwili. Ten komentarz odsłania traumę i bezsilność narracji wobec ekstremalnej przemocy.|**Indescribable** The tank‑bomb went off and, in his own words, “You just can't describe it.” When language taps out, you know the scene belonged in Dante, not a postcard.|
+|**Pandemonium** Po ucieczce z płonącej kamienicy trafia na ulice pełne ciał i krzyków. Określa to jako //pandemonium and hell//, podkreślając totalny chaos i cierpienie cywilów. Jego słowa są oceną skali tragedii, a nie tylko relacją faktów.|**Hellscape** He steps into the street and sums it up neatly as “pandemonium and hell.” London rush hour suddenly feels charming.|
+|**Brak opatrunków** W punkcie medycznym na Długiej zastaje zerowe zapasy; sanitariusze muszą rwać prześcieradła na bandaże. Komentuje z goryczą prowizoryczność leczenia w środku miasta: //they had no bandages. They tore sheets into strips//.|**NoBandages** Casualty ward, Warsaw‑style: no gauze, just ripped bed‑linen. NHS may queue, but at least they hand you something sterile.|
+|**Wszy i wszawica** Po przybyciu do Lamsdorfu wspomina, że baraki po Rosjanach były //full of lice and vermin//. To gorzki komentarz o warunkach, które nawet dla nastoletniego jeńca były szokująco prymitywne.|**LiceFest** Arrive at Lamsdorf, get a complimentary menagerie—“full of lice and vermin.” Five‑star itching guaranteed.|
+|**Grecka gościnność** W szpitalu w Augsburgu Grecy‑partyzanci dzielą się ciastem i czekoladą z paczek Czerwonego Krzyża. Aureliusz z uznaniem opisuje ich hojność, pokazując, że solidarność wykraczała poza narodowe bariery.|**GreekCake** Greek partisans share cake and choccy rations with the Polish kid—proof that sugar diplomacy beats Geneva Conventions for morale.|
+|**Groza Lamsdorfu** Podaje szacunkową liczbę 30–40 tys. Rosjan, którzy zmarli w obozie, dodając //that’s how bad it was//. To jego wstrząsająca ocena skali śmiertelności i nieludzkich warunków.|**CampHorror** Notes 30–40 thousand Russians died there—“that’s how bad it was.” When a teenager calls it grim, you know it’s beyond TripAdvisor repair.|
+</tabbox>