Aureliusz Dembiński

🇵🇱 Biografia: Aureliusz Zenon Dembiński urodził się 27 listopada 1928 r. w Poznaniu. Był inżynierem mechanikiem, żołnierzem Armii Krajowej i powstańcem warszawskim, pseudonim „Zagłoba”. Trafił do niemieckich stalagów Lamsdorf i Memmingen, gdzie jako szesnastolatek wykonał słynną bombkę z białoczerwoną bibułą i orzełkiem; pamiątka ta zainspirowała radiowe słuchowisko „Bombka z Memmingen”. Po wojnie ukończył Technical College w Anglii, a przez 35 lat był menedżerem w firmie produkującej oprzyrządowanie dla Forda. Zmarł w 2024 r., pozostawiając rodzinę i bogate świadectwo poświęcenia dla wolnej Polski.

🇬🇧 Biopic: Aureliusz Zenon Dembiński was born on 27 November 1928 in Poznań. He trained as a mechanical engineer, served in the Home Army, and fought in the Warsaw Uprising under the pseudonym “Zagłoba.” As a sixteen-year-old prisoner in the Lamsdorf and Memmingen stalags, he crafted the renowned bauble decorated with white-and-red crepe paper and an eagle insignia, which inspired the radio drama “Bombka z Memmingen.” After the war he graduated from a Technical College in England and spent 35 years as a manager in a Ford tooling company. He passed away in 2024, leaving behind a family and a legacy of devotion to Poland’s freedom.

Ula Sołtys
prowadzi wywiad dla Ula Sołtys Collection

28 marca 2021

Ula Sołtys
interviewing for Ula Sołtys Collection

28 March 2021

🇵🇱 01 Początek walki na Starym Mieście Aureliusz opisuje pierwsze chwile powstania jako 14‑latek z butelką benzyny zamiast karabinu. Oddział przerzuca się nocą na Stare Miasto, obsadza barykady przy Podwalu i śpi na podłodze w kamienicy przy Kilińskiego 3. Mimo głodu i prowizorycznej zupy młodzi powstańcy wierzą w zwycięstwo nad silniej uzbrojonym wrogiem.

🇬🇧 01 Early Fighting in the Old Town Aureliusz recalls entering the uprising at just 14, armed only with a petrol bottle. His unit slips into the Old Town overnight, mans Podwale Street barricades and sleeps on bare floors at 3 Kilińskiego. Living on thin soup, the teenagers still believe they will oust the far‑better‑equipped Germans.

🇵🇱 02 Wybuch czołgu i dramatyczna ucieczka Na balkonie kamienicy Aureliusz obserwuje mały czołg, który nagle eksploduje, siejąc spustoszenie wśród obrońców. Pomaga ciężko rannemu koledze wydostać się przez okno, sam odnosi ranę od odłamka i przebija się przez płonące wejście. Na ulicy spotyka makabryczny widok ciał i biegnie do punktu opatrunkowego na Długiej, po czym wraca na barykady, gdzie walczy kolejne 20 godzin.

🇬🇧 02 Tank Explosion and Daring Escape From a crowded balcony Aureliusz watches a small tank stop below; it suddenly detonates, killing and maiming many. He rescues a badly wounded friend via a smashed window, suffers shrapnel in his neck and dashes through flames into a street strewn with bodies. After treatment on Długa Street he returns to the barricades and fights for another 20 hours.

🇵🇱 03 Ewakuacja kanałami i utrata macierzystego oddziału Gdy Stare Miasto upada, powstańcy uciekają kanałami do Śródmieścia; siedmiogodzinna przeprawa kończy się wśród wolontariuszek PCK. Po krótkim odpoczynku Aureliusz szuka swojego oddziału, odkrywa zburzony budynek i dowiaduje się o śmierci towarzyszy. Odnajduje ojca‑dowódcę i oficjalnie przenosi się do jego kompanii, z którą dotrwa do kapitulacji.

🇬🇧 03 Sewer Evacuation and Losing His Original Unit As the Old Town collapses, fighters crawl seven hours through sewers to the city centre, emerging to Red Cross aid. Aureliusz later finds his own unit’s quarters flattened and learns his comrades are dead. Meeting his father, now a company commander, he officially transfers to that unit and serves there until the city’s surrender.

🇵🇱 04 Niewola, obóz Lamsdorf i rozdzielenie z ojcem Po kapitulacji ojciec i syn trafiają wspólnie do stalagu Lamsdorf. W bydlęcych wagonach więźniowie wycinają otwór w podłodze, aby kupić chleb od mieszkańców Częstochowy. W przepełnionym, zawszonym obozie spotykają tysiąc powstańczyń po drugiej stronie drutu; więźniowie przerzucają liściki z kamykami. Po kilku tygodniach oficerowie, w tym ojciec, zostają wywiezieni do Augsburga, gdzie szesnastoletni Aureliusz trafia do szpitala z zapaleniem oskrzeli.

🇬🇧 04 Captivity, Lamsdorf Camp and Separation from His Father After Warsaw’s surrender father and son are sent to Lamsdorf. In freight cars they saw a hole to buy bread from Czestochowa locals. The lice‑ridden camp houses 3,000 male POWs and 1,000 women insurgents separated by barbed wire; messages fly across wrapped around stones. Weeks later officers, including his father, are moved to Augsburg. Sixteen‑year‑old Aureliusz is hospitalised there with bronchitis.

🇵🇱 05 Obóz Memmingen, wyzwolenie i bożonarodzeniowa choinka Przeniesiony do Memmingen, Aureliusz styka się z Amerykanami, Rosjanami i Francuzami. Ranny w rękę podczas upadku z pryczy trafia do angielskiej izby chorych, gdzie obserwuje zbliżający się front. 26 kwietnia 1945 Amerykanie rozbrajają Niemców; jeńcy entuzjastycznie wspinają się na czołgi. Wspomnienie wigilijnej akcji przemycenia małej choinki do obozu kończy opowieść – drzewko ukryte pod płaszczem ozdobiono kartonowym orłem i polskimi barwami, a Niemców przekupiono czekoladą i papierosami.

🇬🇧 05 Memmingen Camp, Liberation and the Christmas Tree Transferred to Memmingen, Aureliusz lives among American, Russian and French POWs. After slicing his hand in a bunk fall he is treated in the English ward and watches the front draw near. On 26 April 1945 American troops disarm the guards, prompting jubilant prisoners to climb on the tanks. He ends with a Christmas memory: smuggling a small tree under his coat, bribing sentries with chocolate, and decorating it with a paper eagle and Polish colours before hiding it from German patrols.